Chương 65 – 69. Mọi tìm cầu hạnh phúc đều khốn khổ

65. Tất cả những gì ông cần là một cái tâm tĩnh lặng

Hỏi: Tôi không khỏe. Tôi cảm thấy rất yếu. Tôi phải làm gì?

Maharaj: Ai không khỏe, ông hay thân xác?

H: Dĩ nhiên là thân xác.

M: Hôm qua ông cảm thấy khỏe. Cái gì cảm thấy khỏe?

H: Thân xác.

M: Ông vui khi thân xác khỏe, ông buồn khi thân xác yếu. Ai là kẻ vui hôm nay buồn hôm sau?

H: Tâm.

M: Ai là người biết cái tâm biến đổi?

H: Tâm.

M: Tâm là người biết. Ai biết người biết?

H: Thế không phải người biết biết chính mình?

M: Tâm không liên tục. Nó thường ở trong trạng thái vô ký, như khi ngủ hay bất tỉnh hoặc đãng trí. Phải có một cái gì liên tục để ghi nhận sự không liên tục.

H: Tâm nhớ. Điều này có nghĩa là sự liên tục.

M: Ký ức bao giờ cũng phiến diện, không xác thực và chóng phai. Ký ức không giải thích được ý thức mãnh liệt về chính mình, bao trùm khắp ý thức – ý thức “Ta hiện hữu.” Hãy tìm ra cái gì nằm ở gốc rễ của nó.

H: Dù có quan sát sâu xa đến đâu, tôi cũng chỉ thấy tâm. Tôi hoàn toàn không hiểu câu ông nói “ở ngoài tâm.”

M: Khi quan sát bằng tâm, ông không thể vượt ra ngoài tâm. Muốn vượt ra ngoài, ông phải quay đi với tâm và nội dung của nó.

H: Thế thì tôi phải nhìn hướng nào?

M: Tất cả mọi hướng đều ở trong tâm! Ta không bảo ông nhìn về một hướng nhất định nào. Chỉ quay đi với tất cả những gì xảy ra trong tâm và hướng tâm về cảm giác “Ta hiện hữu.” Cái “Ta hiện hữu” không phải là một phương hướng. Tối hậu thì ngay cả cái “Ta hiện hữu” cũng sẽ phải ra đi, vì ông không cần phải tiếp tục khẳng định một điều hiển nhiên. Hướng tâm về cảm giác “Ta hiện hữu” chỉ giúp tâm quay đi với mọi cái khác.

H: Làm như thế sẽ đưa tôi đến đâu?

M: Khi không hướng về những gì làm cho nó bận rộn thì tâm trở nên tĩnh lặng. Nếu không khuấy động sự tĩnh lặng này và ở trong đó, ông sẽ thấy nó thấm nhuần một thứ ánh sáng và tình yêu mà ông chưa hề biết bao giờ, nhưng ông nhận ra ngay đó chính là bản tánh của ông. Một khi đã trải qua kinh nghiệm này, ông không còn là con người trước kia; cái tâm bất kham có thể phá vỡ sự an lạc và xóa nhòa hình ảnh của nó; nhưng chắc chắn nó sẽ trở lại, nếu ông vẫn kiên trì tinh tấn. Rồi sẽ đến ngày mọi trói buộc bị phá vỡ, ảo tưởng và ràng buộc chấm dứt và sự sống hoàn toàn tập trung vào hiện tại.

H: Điều đó có gì quan trọng?

M: Sẽ không còn tâm nữa, chỉ có tình yêu hoạt động.

H: Làm sao tôi nhận ra trạng thái này khi đạt đến nó?

M: Ông trở nên vô úy.

H: Ở giữa một thế giới đầy những bí ẩn và nguy hiểm, làm sao tôi có thể vô úy?

M: Cái thân xác bé nhỏ của ông cũng đầy những bí ẩn và nguy hiểm, nhưng ông không sợ nó vì ông xem nó như chính ông. Điều ông không biết là toàn thể vũ trụ là thân ông và ông không cần phải sợ nó. Ông có thể cho rằng ông có hai thân; thân con người và thân vũ trụ. Thân con người đến rồi đi, nhưng thân vũ trụ luôn luôn ở với ông. Toàn thể những gì được tạo ra là thân vũ trụ của ông. Những gì thuộc về con người làm cho ông mê mờ đến nỗi ông không thấy được thân vũ trụ. Sự mê mờ này sẽ không tự chấm dứt mà phải được giải trừ một cách khéo léo và thận trọng. Khi tất cả ảo ảnh được hiểu rõ và từ bỏ, ông sẽ đạt đến trạng thái không còn sai lầm và toàn hảo, trong đó mọi phân biệt giữa con người và vũ trụ chấm dứt.

H: Tôi là một con người nên giới hạn trong không gian và thời gian. Tôi chiếm một khoảng không gian nhỏ hẹp và tồn tại trong vài khoảnh khắc; tôi không thể nào tưởng tượng được chính tôi là vĩnh cửu và bao trùm tất cả.

M: Ấy vậy mà ông là. Khi lặn sâu vào chính ông để tìm ra bản tánh chơn thật của ông, ông sẽ khám phá ra rằng chỉ có thân ông là bé nhỏ và chỉ ký ức ông là ngắn, còn đại dương bao la của sự sống là của chính ông.

H: Chính các từ ngữ “Ta” và “Vũ trụ” mâu thuẫn lẫn nhau. Cái này loại trừ cái kia.

M: Không phải thế. Ý thức về chính mình bao trùm khắp vũ trụ. Hãy tìm và ông sẽ phát hiện Con Người Vũ Trụ, tức là chính ông và còn vô biên nữa.

Dù sao, hãy bắt đầu bằng cách nhận ra rằng thế giới ở trong ông, chứ ông không ở trong thế giới.

H: Làm sao có thể như thế? Tôi chỉ là một phần của thế giới. Làm sao toàn thể thế giới lại có thể được dung nhiếp trong cái một phần, ngoại trừ ảnh phản chiếu của nó, giống như trong gương?

M: Những gì ông nói là đúng thật. Thân con người của ông là một phần mà trong đó cái toàn thể phản chiếu một cách kỳ lạ. Nhưng ông còn có một thân vũ trụ. Ông không thể nói ông không biết thân vũ trụ của ông vì ông luôn luôn thấy và kinh nghiệm nó. Chỉ có điều ông gọi nó là “thế giới” và ông sợ nó.

H: Tôi cảm nhận rằng tôi biết thân xác nhỏ bé của tôi nhưng tôi không biết người khác, ngoại trừ qua khoa học.

M: Thân xác nhỏ bé của ông đầy những điều kỳ bí và lạ lùng mà ông không biết. Người hướng dẫn duy nhất của ông là khoa học. Khoa cơ thể học và thiên văn học đều mô tả ông.

H: Dù tôi chấp nhận học thuyết của ông về thân vũ trụ là một lý thuyết hữu lý, tôi trắc nghiệm nó bằng cách nào và nó có ích lợi gì cho tôi?

M: Biết được chính ông là người ở trong cả hai thân thì ông chẳng từ bỏ gì cả. Cả vũ trụ sẽ là mối quan tâm của ông, ông sẽ yêu thương và cứu giúp từng sinh vật một cách trìu mến nhất và khôn ngoan nhất. Không hề có va chạm quyền lợi giữa ông và tha nhân. Mọi bóc lột sẽ hoàn toàn chấm dứt. Mọi hành động của ông đều đem lại lợi lạc, mỗi khoảnh khắc là một phước báu.

H: Nghe thì rất hấp dẫn, nhưng làm sao giác ngộ sự hiện hữu mang tính vũ trụ của chính tôi?

M: Có hai cách, một là ông dành tất cả trái tim và tâm trí cho sự khám phá chính ông, hai là ông chấp nhận, tin và làm theo lời Ta. Nói cách khác, hoặc là ông trở nên hoàn toàn quan tâm đến chính mình, hoặc là ông hoàn toàn không quan tâm đến chính mình. Chính từ ngữ “hoàn toàn” là quan trọng. Ông phải triệt để thì mới đạt đến cái Tối thượng.

H: Tầm thường và nhỏ bé như tôi làm sao hoài bão những điều quá cao siêu như thế?

M: Hãy nhận ra chính ông là đại dương bao la của ý thức mà tất cả mọi thứ xảy ra trong đó. Điều này không mấy khó khăn, chỉ cần một chút chú ý, một chút quan sát kỹ chính mình, ông sẽ thấy rằng không một sự kiện nào xảy ra bên ngoài ý thức của ông.

H: Thế giới đầy những sự kiện không xảy ra trong ý thức của tôi.

M: Ngay cả thân ông cũng đầy những sự kiện không xuất hiện trong ý thức của ông. Điều này không ngăn cản ông nhận thân xác là của chính ông. Ông biết thế giới cũng như ông biết thân xác của ông – qua các giác quan. Chính tâm phân chia thế giới bên ngoài lớp da với thế giới bên trong lớp da của ông, và đặt chúng vào thế đối nghịch. Điều đó gây nên sợ hãi, thù hận và tất cả những bất hạnh của đời sống.

H: Tôi không theo kịp điều ông nói về “vượt ra ngoài ý thức.” Tôi hiểu phần ngôn từ nhưng không thể hình dung được kinh nghiệm. Xét cho cùng, chính ông bảo rằng tất cả kinh nghiệm đều xảy ra trong ý thức.

M: Đúng thế. Không thể có kinh nghiệm ở ngoài ý thức. Nhưng vẫn có kinh nghiệm chỉ hiện hữu thuần túy. Có một trạng thái bên ngoài ý thức, nhưng không phải vô thức. Có người gọi đó là siêu thức, là thuần ý thức, hoặc Ý thức Tối thượng. Nó là tánh biết thuần túy, hoàn toàn không có quan hệ chủ thể – đối tượng.

H: Tôi từng nghiên cứu Thông thiên học nhưng không thấy có gì giống như ông nói. Đồng ý rằng Thông thiên học chỉ nói đến sự thể hiện, nhưng mô tả rất chi tiết về vũ trụ và các loại chúng sinh trong đó. Thông thiên học nhìn nhận rằng có nhiều giai tầng vật chất tương ứng với nhiều giai tầng kinh nghiệm, nhưng hình như không có gì vượt ra ngoài. Cái ông nói thì vượt ra ngoài mọi kinh nghiệm. Nếu cái gì đó không thể kinh nghiệm được thì nói về nó để làm gì.

M: Ý thức thì gián đoạn, đầy những khoảng trống. Nhưng ý thức về chính mình thì liên tục. Ý thức về chính mình này do đâu mà có, nếu không phải là do một cái gì đó bên ngoài ý thức?

H: Nếu tôi ở ngoài tâm thì làm sao tôi thay đổi được chính mình?

M: Việc gì lại cần thay đổi? Thế không phải tâm luôn luôn thay đổi hay sao? Chỉ cần thản nhiên quan sát tâm là đủ làm cho tâm tĩnh lặng. Khi tâm tĩnh lặng ông có thể vượt ra ngoài nó. Đừng để tâm lúc nào cũng bận rộn. Hãy ngưng lại – và chỉ hiện hữu. Nếu để tâm nghỉ, nó sẽ an định và khôi phục sự thanh tịnh và sức mạnh của nó. Thường xuyên tư lự làm cho tâm thoái hóa.

H: Nếu sự hiện hữu chơn thật luôn luôn ở với tôi thì tại sao tôi không biết?

M: Bởi vì nó rất vi tế còn tâm ông thì thô lậu, đầy những ý nghĩ và cảm thọ. Hãy lắng tâm yên tĩnh và trong sáng ông sẽ biết chính ông như ông là.

H: Tôi có cần đến tâm để biết chính tôi?

M: Ông ở ngoài tâm, nhưng ông biết bằng tâm của ông. Hiển nhiên sự sâu rộng và tính cách của sự biết tùy thuộc vào công cụ mà ông sử dụng. Hãy cải thiện công cụ thì sự biết của ông sẽ cải thiện.

H: Để biết một cách toàn hảo, tôi cần một cái tâm toàn hảo.

M: Một cái tâm tĩnh lặng là tất cả những gì ông cần. Một khi tâm đã tĩnh lặng thì tất cả những cái khác sẽ xảy ra một cách đúng mức. Cũng như khi mặt trời lên sẽ làm cho thế giới hoạt động, thì sự biết rõ chính mình sẽ tác động vào những thay đổi trong tâm. Với ánh sáng của sự biết rõ chính mình trong an định các năng lực nội tại trỗi dậy và hoạt động một cách kỳ diệu mà không có sự cố gắng nào của ông.

H: Ông muốn nói rằng công việc vĩ đại nhất được thực hiện bằng cách không làm gì cả?

M: Đúng thế. Hãy hiểu rằng sự giác ngộ của ông đã được định trước. Hãy tương thuận với định mệnh của ông, đừng cưỡng lại và cũng đừng ngăn trở nó. Hãy để nó tự hoàn mãn. Tất cả những gì ông cần là dành tất cả chú ý vào những chướng ngại mà cái tâm ngu ngốc đã tạo ra.

❁ ❁ ❁

H: Nếu tất cả những gì trôi qua không có thực thể, thì vũ trụ cũng không có thực thể.

M: Có ai phủ nhận điều đó đâu? Dĩ nhiên vũ trụ không có thực thể.

H: Vậy cái gì có thực thể?

M: Cái không tùy thuộc vào bất cứ gì để tồn tại, cái không nổi lên với vũ trụ nổi lên, chìm xuống với vũ trụ chìm xuống, cái không cần đến bằng chứng, nhưng truyền thực tại cho bất cứ gì nó chạm đến. Bản chất của cái hư giả là xuất hiện rất như thật trong khoảnh khắc. Có thể nói rằng cái chơn thật là cha của cái hư giả. Còn cái hư giả thì hữu hạn trong thời gian và không gian, và do tình huống tạo nên.

H: Làm sao tôi có thể loại trừ cái hư giả và đạt được cái chơn thật?

M: Để làm gì?

H: Để sống một cuộc sống tốt đẹp hơn, mãn nguyện hơn, hợp nhất và hạnh phúc.

M: Bất cứ gì nhận thức được bằng tâm đều hư giả, vì nó phải là tương đối và hữu hạn. Cái thật thì bất khả nhận thức và không thể uốn nắn cho một mục đích. Cái thật phải được mong cầu vì chính nó.

H: Làm sao tôi có thể mong cầu cái bất khả nhận thức?

M: Còn cái gì khác đáng mong cầu? Cứ cho là cái thật không thể được mong cầu như một vật được mong cầu, nhưng một người có thể thấy cái không thật và loại bỏ nó. Chính sự loại bỏ cái hư giả mở đường đi đến cái chơn thật.

H: Tôi hiểu, nhưng theo cái nhìn thực tế của đời sống thường nhật thì thế nào?

M: Lợi ích vị kỷ và quan tâm đến chính mình là những tiêu điểm của cái hư giả. Cuộc sống hàng ngày của cậu rung động giữa tham ái và lo sợ. Hãy chăm chú quan sát và cậu sẽ thấy tâm khoác lên nó vô số danh xưng và hình tướng, như một con sông sủi bọt giữa hai bờ đá. Theo dấu từng hành động đến tận nguyên do vị kỷ của nó, và chăm chú quan sát nguyên do cho đến khi nó tan biến.

H: Để sống, một người phải lo lắng cho chính mình, phải kiếm tiền để nuôi thân.

M: Cậu không cần phải kiếm sống cho chính mình, nhưng có thể cậu phải kiếm sống vì một người đàn bà và một đứa trẻ. Có thể cậu phải tiếp tục làm việc vì người khác. Thậm chí chỉ cần đủ sống cũng có thể là một sự hy sinh. Không vì bất cứ lý do gì để vị kỷ. Hãy từ bỏ bất cứ nguyên do tìm kiếm cái Ta ngay khi nó được phát hiện. Cậu không cần tìm kiếm chân lý, chân lý sẽ tìm ra cậu.

H: Cũng phải có những cần cầu tối thiểu.

H: Tôi không thể hạnh phúc sao? Có thể tôi không cần một cái gì, nhưng nếu có cái làm cho tôi hạnh phúc, tôi không được nắm bắt nó hay sao?

M: Không gì có thể làm cho cậu hạnh phúc hơn chính cậu. Tất cả mọi tìm cầu hạnh phúc chỉ là khốn khổ và đưa đến khốn khổ hơn nữa. Hạnh phúc duy nhất đúng với ý nghĩa của nó là hạnh phúc tự nhiên của sự hiện hữu hữu thức.

H: Tôi có cần thật nhiều kinh nghiệm trước khi đạt đến trình độ tỉnh thức cao siêu như thế?

M: Kinh nghiệm chỉ để lại ký ức phía sau và cộng thêm vào gánh nặng vốn đã chồng chất. Cậu không cần thêm kinh nghiệm. Những kinh nghiệm cũ là quá đủ. Và nếu cảm thấy cần thêm thì hãy nhìn vào trái tim của những người quanh cậu. Cậu sẽ thấy đủ loại kinh nghiệm mà có mất đến cả ngàn năm cậu cũng không thể trải qua hết. Học từ những đau khổ của thế nhân và tránh đừng trải qua như họ. Cái cậu cần không phải là kinh nghiệm, mà là sự tự do thoát khỏi mọi kinh nghiệm. Đừng tham lam kinh nghiệm, cậu chẳng cần một kinh nghiệm nào.

H: Thế không phải chính ông cũng trải qua các kinh nghiệm?

M: Mọi chuyện xảy ra quanh Ta nhưng Ta không tham dự. Một sự kiện chỉ trở thành kinh nghiệm khi nào Ta can dự một cách xúc cảm. Ta ở trong một trạng thái viên mãn, không cần tìm kiếm bất cứ gì để toàn hảo chính nó. Kinh nghiệm có ích lợi gì cho Ta?

H: Một người cần kiến thức, và giáo dục.

M: Để đối phó với sự việc, kiến thức về sự việc là cần thiết. Để đối xử với con người, cậu cần sự hiểu biết và thông cảm. Để hành xử với chính mình, cậu chẳng cần gì cả. Hãy là cái cậu là: hiện hữu hữu thức và đừng đi lạc khỏi chính cậu.

H: Giáo dục đại học là hữu ích nhất.

M: Hiển nhiên, nó giúp cậu kiếm sống. Nhưng nó không dạy cậu sống như thế nào. Cậu học khoa tâm lý. Học thức của cậu có thể giúp cậu trong một số tình huống nào đó. Nhưng cậu có sống bằng khoa tâm lý học? Cuộc sống chỉ có ý nghĩa khi nó phản ánh Thực tại trong hành động. Chẳng có đại học nào dạy cậu cách sống như thế nào để khi đến giờ lâm chung, cậu có thể nói rằng: Ta đã sống trọn vẹn, Ta không cần phải sống thêm lần nữa. Hầu hết chúng ta chết đi nhưng vẫn mong được tái sinh. Có quá nhiều lầm lẫn đã phạm phải, có quá nhiều điều còn bỏ dở. Hầu hết mọi người chỉ lớn lên và già đi, chứ không sống. Họ chỉ biết tích lũy kinh nghiệm và làm giầu cho ký ức. Mà kinh nghiệm chính là phủ nhận Thực tại, tức là cái không thể cảm nhận bằng giác quan hay qua khái niệm, là cái không phải thân mà cũng chẳng phải tâm, nhưng bao gồm và siêu vượt cả hai.

H: Kinh nghiệm bao giờ cũng hữu ích. Nhờ kinh nghiệm ông tránh không thò tay vào lửa.

M: Ta đã nói với cậu rằng kinh nghiệm hữu ích trong đối phó với sự việc. Nhưng nó không dạy cậu cách đối xử với con người, với chính cậu, và sống như thế nào. Chúng ta không nói chuyện học lái xe, hay kiếm tiền. Đối với những chuyện này cậu cần đến kinh nghiệm. Nhưng để là ánh sáng cho chính cậu thì kinh nghiệm vật chất chẳng giúp cậu được gì. Cậu cần một cái thân thuộc hơn và thâm sâu hơn kiến thức vay mượn để là cái Ta của chính cậu theo đúng nghĩa của từ ngữ này. Cuộc sống bên ngoài của cậu chẳng quan trọng. Cậu có thể là một người gác đêm mà vẫn sống hạnh phúc. Chính cái mà cậu là, bên trong, mới quan trọng. An lạc nội tâm chính là cái mà cậu phải kiếm, và còn khó kiếm hơn cả kiếm tiền. Chẳng có đại học nào có thể dạy cậu là chính cậu. Cách học duy nhất là thực hành. Hãy bắt đầu ngay lập tức là chính cậu. Từ bỏ tất cả những gì không phải là cậu và đi sâu hơn nữa. Như người đào giếng bất kể những gì không phải là nước cho đến khi đụng đến mạch, thì cậu cũng loại bỏ tất cả những gì không phải là chính cậu, cho đến khi không còn lại bất cứ gì để loại bỏ. Cậu sẽ nhận ra rằng cái còn lại không là gì để tâm có thể bám víu. Thậm chí cậu không phải là một con người. Cậu chỉ hiện hữu – một điểm của tánh biết, cùng bao la với thời gian và không gian nhưng siêu vượt cả hai, là nguyên nhân tối hậu nhưng tự thân lại hằng hữu. Nếu cậu hỏi Ta: “Ông là ai?” câu trả lời sẽ là: “Chẳng có gì riêng biệt. Nhưng, Ta hiện hữu.”

H: Nếu không phải là cái gì riêng biệt, ông phải là vũ trụ.

M: Cái gì là vũ trụ – không phải là một khái niệm mà là một lối sống? Không tách biệt, không đối nghịch, nhưng hiểu và yêu thương bất cứ gì tiếp xúc với cậu – tức là sống một cách vũ trụ. Để có thể nói một cách đúng thực: “Ta là thế giới, thế giới là Ta,” thì Ta phải thân thuộc với thế giới, và thế giới là chính Ta. Mọi tồn tại là tồn tại của chính Ta, mọi đau khổ là đau khổ của chính Ta và mọi an vui là an vui của chính Ta – đó là cuộc sống vũ trụ. Nhưng sự hiện hữu chơn thật của Ta – và của cậu cũng thế – ở ngoài vũ trụ, và, do đó ở ngoài mọi phân loại của cái cá biệt và vũ trụ. Nó là chính nó, hoàn toàn bất phụ thuộc và độc lập.

H: Tôi thấy cái ông nói rất khó hiểu.

M: Cậu phải dành thời gian để tư duy những điều như thế. Phải xóa sạch mọi vết mòn trong não bộ và đừng tạo thêm vết mới. Cậu phải nhận ra chính cậu là cái bất động, ở đằng sau và bên ngoài mọi cái động, là nhân chứng thầm lặng của tất cả những gì xảy ra.

H: Điều này có nghĩa là tôi phải từ bỏ tất cả ý tưởng về một cuộc sống năng động?

M: Có một con đường như thế, mở ra cho tất cả, cho mọi trình độ, và cho mọi tầng lớp. Mỗi người đều biết rõ chính mình. Đào sâu, khơi rộng sự thấy biết chính mình là con đường huy hoàng. Gọi đó là chú tâm, là hành vi nhân chứng, hay thuần chú ý – con đường này dành cho tất cả. Không ai là không chín mùi và không ai có thể thất bại trên con đường này.

Nhưng dĩ nhiên, ông không được tỉnh thức suông. Sự chú tâm của ông phải dung nhiếp cả tâm. Hành vi nhân chứng là sự thấy biết ý thức trước tiên và mọi động thái của nó.

❁ ❁ ❁

68. Truy tìm cội nguồn của ý thức

Hỏi: Hôm trước chúng ta có đàm luận về mô thức của cái tâm Tây phương hiện đại, và sự khó khăn mà nó gặp phải trong sự tuân theo kỷ cương đạo đức và tri thức của trường phái Vedanta. Một trong các trở ngại đó là nỗi ưu tư của những người trẻ ở Âu châu hay ở Mỹ về tình trạng đầy thảm họa của thế giới, và sự cần thiết cấp bách phải chấn chỉnh tình trạng này.

Họ không có đủ kiên nhẫn nghe những người như ông thuyết giảng rằng sự thay đổi của mỗi cá nhân là điều kiện tiên quyết để cải thiện thế giới. Họ cho đó là điều không thể thực hiện được và cũng chẳng cần thiết. Nhân loại đang sẵn sàng đối với sự thay đổi về các định chế – xã hội, kinh tế, chính trị. Một chính quyền thế giới, cảnh sát thế giới, sự hoạch định toàn cầu, và hủy bỏ tất cả những hàng rào vật chất và ý thức hệ: Thế la đủ, không một sự chuyển hóa con người nào là cần thiết. Hiển nhiên, con người định hình xã hội, nhưng xã hội cũng định hình con người. Sống trong một xã hội nhân đức con người cũng trở nên nhân đức; ngoài ra, khoa học đã đem lại giải đáp cho rất nhiều vấn đề mà trước kia vẫn thuộc phạm vi tôn giáo.

Maharaj: Hiển nhiên, phấn đấu cho sự cải thiện thế giới là một việc làm đáng ca tụng nhất. Nếu được thực hiện một cách vô vị kỷ, nó sẽ làm cho tâm trong sáng và trái tim trong sạch. Nhưng chẳng bao lâu con người sẽ nhận ra mình đang theo đuổi một ảo ảnh. Những cải cách mang tính địa phương và nhất thời hết lần này đến lần khác được thực hiện và hoàn tất dưới ảnh hưởng của một đại vương hay một đại sư, nhưng rồi những cải cách đó cũng kết thúc, để lại cho nhân loại một chu kỳ khốn khổ mới. Ngay trong bản chất của mọi thị hiện, cái tốt và cái xấu thay phiên nhau với những mức độ như nhau. Sự an trú đích thực chỉ ở trong cái bất thị hiện.

H: Ông không khuyên người ta chạy trốn?

M: Trái lại. Con đường duy nhất đưa đến sự tân tạo là đi qua sự hủy diệt. Ông phải nấu chảy tất cả các món trang sức cũ thành vàng không còn hình dạng trước khi đúc nặn ra cái mới. Chỉ những người đã ra ngoài thế giới mới có thể thay đổi được thế giới. Điều ngược lại chưa bao giờ xảy ra. Chỉ có một số rất ít người còn lưu lại ảnh hưởng lâu dài là những người giác ngộ thực tại. Cứ đạt đến vị trí của họ, rồi hãy nói đến chuyện cứu độ thế giới.

H: Không phải núi sông là những gì chúng tôi muốn giúp, mà là con người.

M: Chẳng có gì sai lầm với thế giới nếu không có con người làm cho nó xấu xa. Hãy nói với con người cần biết cách hành sử.

H: Ham muốn và lo sợ làm cho con người hành sử như thế.

M: Đúng vậy. Chừng nào cách hành sử của con người còn bị ham muốn và lo sợ khống chế thì chẳng có bao nhiêu hy vọng. Và để tiếp cận với con người một cách hữu hiệu thì chính ông cũng cần hoàn toàn không còn ham muốn và lo sợ.

H: Những ham muốn và lo sợ căn bản – liên quan đến ăn uống, tình dục và cái chết – thì bất khả tránh.

M: Đó chỉ là những sự cần thiết – vì là sự cần thiết nên có thể thỏa mãn dễ dàng.

H: Ngay cả chết cũng là một sự cần thiết?

M: Sau khi đã sống một cuộc sống trường thọ và lợi ích, ông cảm thấy cần chết đi. Chỉ khi nào áp dụng sai lầm thì ham muốn và lo sợ mới hủy diệt. Bằng mọi cách hãy ham muốn cái đúng và sợ cái sai lầm. Chỉ khi nào ham muốn cái sai và sợ cái đúng con người mới tạo ra hỗn loạn và tuyệt vọng.

H: Cái gì đúng, và cái gì sai?

M: Trong tương đối, cái đem lại đau khổ là sai, cái giảm bớt đau khổ là đúng. Trong tuyệt đối, cái đem ông trở lại với thực tại là đúng, cái làm mê mờ thực tại là sai.

H: Khi nói cứu giúp nhân loại, chúng tôi muốn nói đến sự phấn đấu chống lại hỗn loạn và đau khổ.

M: Ông chỉ nói giúp suông. Có bao giờ ông giúp, thực sự giúp một ai chưa? Đã bao giờ ông đưa được một người ra khỏi sự cần giúp thêm nữa hay chưa? Ông có thể cho ai đó chính tâm – nếu không dựa trên sự thấy biết rõ ràng sự hiện hữu chơn thật của người đó – thì ít ra cũng căn cứ vào sự hoàn thành nhiệm vụ và tận dụng thời cơ của họ? Khi không biết được cái gì tốt cho chính ông, làm sao ông biết cái gì tốt cho người khác?

H: Giác ngộ chính mình quan trọng đến thế sao?

M: Nếu không giác ngộ chính mình ông sẽ hư hao vì tham ái và lo sợ, rồi lập đi lập lại lo sợ và tham ái một cách vô nghĩa trong đau khổ triền miên. Hầu hết mọi người không biết có thể chấm dứt đau khổ. Một khi nghe được tin lành thì việc làm cấp bách nhất rõ ràng là thoát ra ngoài mọi tranh giành và xung đột. Ông biết ông có thể tự do, bây giờ tùy ông chọn lựa. Hoặc là ông mãi mãi cam chịu đói khát, mong cầu, tìm kiếm, chiếm hữu, chấp thủ, luôn luôn thua thiệt và đau khổ; hoặc là ông hết lòng dấn thân đi tìm trạng thái toàn hảo siêu vượt thời gian, trạng thái không gì có thể thêm vào hay bớt đi. Trong trạng thái đó mọi tham ái và lo sợ hoàn toàn không có – không phải vì tham ái và lo sợ bị từ bỏ, mà bởi vì chúng đã mất đi ý nghĩa.

H: Cho đến lúc này tôi vẫn theo kịp ông. Bây giờ, tôi phải làm gì?

M: Chẳng có gì để làm. Chỉ là. Không làm gì. Là. Không phải lên núi hay vào ngồi trong hang động. Thậm chí Ta không bảo: “Là chính ông” vì ông không biết chính ông. Chỉ là. Sau khi thấy được rằng ông không phải thế giới “ngoại quan” của những gì có thể nhận thức được, mà cũng chẳng phải thế giới “nội tại” của những gì có thể nghĩ tưởng được; không phải thân mà cũng chẳng phải tâm – thì ông chỉ là.

H: Chắc chắn giác ngộ có nhiều trình độ khác nhau.

M: Giác ngộ chính mình không có trình tự. Không có sự tiệm tiến trong giác ngộ. Nó xảy ra chớp nhoáng, bất ngờ và không thể đảo ngược. Ông chuyển sang một cảnh giới mới mà từ đó nhìn ra, những gì trước kia chỉ là mơ hồ trừu tượng. Cũng như khi mặt trời lên vạn vật thế nào thì ông thấy y như thế, khi giác ngộ chính mình ông thấy mọi thứ như thị. Thế giới của hư huyễn bị bỏ lại phía sau.

H: Trong trạng thái giác ngộ, liệu mọi vật có thay đổi? Chúng có trở nên nhiều mầu sắc và đầy ý nghĩa?

M: Kinh nghiệm đó khá đúng, nhưng đó không phải kinh nghiệm về thực tại – Sadanubhav, mà là sự hài hòa – Satvanubhav – của vũ trụ.

H: Dù sao, đó cũng là sự tiến triển.

M: Chỉ có tiến triển trong sự chuẩn bị – Sadhana. Giác ngộ thì bất ngờ. Trái cây chín từ từ, nhưng rơi rụng thì bất ngờ và không bao giờ trở lại.

H: Tôi an lạc cả về vật lý lẫn tâm lý. Tôi còn cần gì hơn nữa?

M: Trạng thái của ông có thể không phải là trạng thái tối hậu. Ông sẽ nhận ra trạng thái đó khi hoàn toàn không còn tham ái và lo sợ. Xét cho cùng, cái cảm giác không phải là cái mà ông là – ở ngay tại nguồn gốc của tham ái và lo sợ. Cũng như một chỗ sai khớp chỉ đau vì không đúng chỗ, một khi đã được đưa về đúng khớp cái đau sẽ bị quên đi – thì tất cả những lo lắng về bản thân chỉ là một triệu chứng lệch lạc của tâm, nó sẽ tan biến ngay khi một người trở về trạng thái bình thường.

H: Đúng, nhưng sự tu tập để đạt đến trạng thái tự nhiên là gì?

M: Bám chặt lấy ý thức “Ta hiện hữu” để loại trừ tất cả những cái khác. Khi tâm trở nên hoàn toàn tĩnh lặng như thế, nó sẽ chiếu sáng với một ánh sáng mới và rung động với sự hiểu biết mới. Nó xuất hiện một cách tự sinh khởi, ông chỉ cần bám chặt lấy cái “Ta hiện hữu.” Cũng như khi vừa thức dậy hay vừa trải qua một trạng thái vô cùng sung sướng, ông cảm thấy thư thái, nhưng không thể giải thích vì sao và bằng cách nào ông đạt đến sự sảng khoái như thế, thì khi giác ngộ ông cảm thấy hoàn toàn, viên mãn, không còn những phức cảm khoái lạc và đau khổ, nhưng không thể giải thích chuyện gì đã xảy ra, tại sao và bằng cách nào. Ông chỉ có thể phát biểu bằng sự phủ định: “Không còn gì sai lầm với Ta nữa.” Chỉ bằng cách đối chiếu với những gì trước kia, ông biết ông đã ra khỏi quá khứ. Hay nói một cách khác – ông chỉ là chính ông. Đừng tìm cách trao truyền nó cho người khác. Nếu ông trao truyền được thì nó không phải cái chơn thật. Hãy tĩnh lặng và quan sát nó tự thể hiện trong hành động.

H: Nếu ông cho tôi biết cái tôi sẽ trở thành thì điều này sẽ giúp tôi theo dõi được tiến triển của mình.

M: Làm sao người khác có thể nói cho ông biết cái ông sẽ trở thành, vì không có sự trở thành? Ông chỉ phát hiện ra cái mà ông là. Mọi uốn nắn chính mình theo một khuôn mẫu nào đó chỉ lãng phí thời gian một cách nghiêm trọng. Không suy nghĩ đến quá khứ hay tương lai, chỉ hiện hữu.

H: Làm sao tôi có thể chỉ hiện hữu? Thay đổi là bất khả tránh.

M: Thay đổi là bất khả tránh trong cái vô thường, nhưng ông không bị sự thay đổi chi phối. Ông là hậu cảnh bất biến, nhờ nó mọi thay đổi được nhận thức.

H: Mọi cái thay đổi, hậu cảnh cũng thay đổi. Chẳng cần đến một hậu cảnh bất biến để nhận biết sự thay đổi. Cái Ta thì nhất thời – nó chỉ là một điểm, tại đó quá khứ giao tiếp với tương lai.

M: Dĩ nhiên cái Ta dựa vào ký ức thì nhất thời. Nhưng cái Ta đó cần phải có một sự liên tục không gián đoạn đằng sau nó. Kinh nghiệm cho ông biết có những khoảng trống khi cái Ta của ông bị quên mất. Cái gì đem nó trở lại với sự sống? Cái gì đánh thức ông dậy vào buổi sáng? Phải có một yếu tố bất biến nối liền những khoảng trống trong ý thức. Nếu quan sát kỹ ông sẽ thấy ngay cả ý thức hàng ngày của ông thường xuyên chớp tắt, luôn luôn có những khoảng trống xen kẽ. Cái gì ở trong những khoảng trống đó? Còn cái gì khác ngoài sự hiện hữu chơn thật của ông, nó vô thời, cả tâm lẫn vô tâm đều là một đối với nó.