Không khí sáng hôm nay thật dễ chịu, vạn vật như tắm mình trong một thứ ánh sáng chỉ có ở miền nam California, một ánh sáng khác thường.
Ta đã đi du lịch hầu hết các nơi trên trái đất và đã thấy rõ sự khác biệt giữa ánh sáng và những đám mây ở rất nhiều vùng. Mây ở Hà Lan là đà phất phới, xòn mây ở xứ California này lại bay tít lên bầu trời xanh và lúc nào cũng tỏa sáng, kết tụ thành từng đám rộng lớn với những hình dáng diệu kỳ.
Không khí ban mai mát rượi. Đi dọc theo con đường sỏi đá rướn mình theo triền núi, bạn nhìn bao quát thung lũng với những hàng cây cam, cây lê và những dãy đồi xung quanh. Ta có cảm tưởng đã giã từ cuộc thế, cắt đứt với mọi sự: vẻ chán chường xấu xí của hành động và phản ứng thô tháo nơi con người. Càng leo lên dốc đá, ta càng vứt bỏ những phiền toái lại phía sau: nào là sự kiêu hãnh, tính ngạo nghễ biểu hiện qua những bộ đồng phục xấu xí với những huân chương thô kệch nhởn nhơ trước ngực, nào là sự khoa trương của những chiếc áo thầy tu lạ lùng, tất cả đều ở lại phía dưới kia.
Khi lên núi, ta suýt vấp phải một con chim cút với một tá con của nó. Mẹ con chúng vừa tản mác lẩn vào các bụi rậm vừa gọi nhau ơi ới. Leo lên cao một chút nữa, ta ngoái đầu lại thì thấy bà mẹ đã tập trung đàn con lại dưới đôi cánh che chở của mình.
Muốn đạt đến đỉnh núi, ta phải leo thêm mấy tiếng đồng hồ nữa. Có nhiều hôm ta gặp một chú gấu đang đi thoăn thoắt gần chỗ mình không chút ngại ngùng. Những chú nai ở dốc đồi bên kia cũng chẳng thèm đếm xỉa gì đến ta. Rồi ta cũng đến được vùng cao nguyên sỏi đá. Ở đây nhìn xuống dãy đồi phía đông nam ta sẽ thấy mặt biển thật xanh, thật êm, bao la vô tận. Ta ngồi xuống một tảng đá mòn và rạn nứt bởi tia nắng hàng thế kỷ nay. Ta ngắm nhìn những sinh vật tí hon đang bận rộn trong các kẽ nứt ấy. Không gian chìm lắng trong sự tĩnh mịch tuyệt đối, vô biên. Một con chim ưng thật lớn bay lượn trên trời. Những con trùng nhỏ bé độc quyền ngọ ngoạy. Cái tĩnh mịch này, nơi đây, chỉ được tuyệt đối khi vắng dấu chân người.
Ta đã vứt lại sau lưng tất cả, trong ngôi làng bé nhỏ ở dưới kia. Tất cả: nguồn gốc nếu có, tài sản, kinh nghiệm, những kỷ niệm thân thiết – tất cả đều ở lại dưới ấy, giữa những lùm cây và vườn cây ăn trái chói sáng. Ở đây thanh tịnh quá, và vắng vẻ biết bao.
Sáng hôm ấy thật tuyệt. Không khí còn mát lạnh bao phủ lấy ta. Không còn một sợi dây liên lạc nào nữa. Không có gì cả, ở cõi này hay cõi bên kia. Hãy quên hẳn danh từ “thiền” vì người ta đã làm hỏng nó qua cách sử dụng. Ý nghĩa thông thường của nó – suy nghĩ, tư duy để thâm nhập một chuyện gì, thì khá tầm thường và nông cạn. Nếu muốn hiểu thiền là gì, bạn phải hoàn toàn quên hẳn chữ ấy, vì ngôn từ không cho phép ta đo lường cái không thể đo lường, cái vô lượng. Không một chữ, một hệ thống tư tưởng, một hành vi, một ứng dụng nào có thể khiến ta mường tượng ra nó. Danh từ thiền bị hiểu sai đến nỗi trở nên tầm thường và lạc lối, vì bị lạm dụng để hái ra tiền: đừng nghĩ đến danh từ đó nữa, bạn sẽ từ từ cảm nhận được một chuyển động vượt thời gian. Và chính danh từ chuyển động cũng hàm nghĩa thời gian; ở đây ta muốn nói đến một chuyển động không có bắt đầu và kết thúc.
Sự chuyển động này giống như sóng biển: những ngọn sóng nối tiếp nhau không bắt đầu từ đâu cả và cũng không bị vỡ tan trên bờ cát. Làn sóng ấy cứ liên tục. Thời gian dù có chậm lại cũng khá tẻ nhạt. Thời gian nghĩa là sự tăng trưởng, sự phát triển, sự trở nên, sự thành tựu, sự trải nghiệm, sự đổi thay. Không phải qua thời gian mà người ta thừa nhận cái gì hiện hữu ngoài phạm vi chữ thiền. Thời gian không phải thế, mà là hành động của ý chí, của khao khát, là cái không phải thiền chút nào.
Ở đây, trên tảng đá, với bầu trời xanh thăm thẳm, không khí thật trong lành không vướng chút bụi nhơ. Ở bên kia dãy núi là bãi sa mạc dài hàng cây số. Đây mới đúng là một cảm giác vượt thời gian, một cảm giác có thật.
Ta ngồi đây ngắm nhìn hàng ngày, hàng năm, hàng thế kỷ. Khi mặt trời xuống dần đến mặt biển, ta trở về thung lũng nơi chan hòa ánh sáng: từng cọng cỏ, từng bụi rậm, từng cây khuynh diệp uy nghiêm, và mặt đất đơm hoa. Con đường đi xuống thật gay go, nhưng cái phi thời gian thì không thể đo lường bằng ngôn ngữ. Mà thiền chỉ là một danh từ. Những tia nắng cuối cùng chìm vào sự tĩnh mịch bất biến.