Trời mưa dầm dề suốt ba thắng mùa đông năm nay. Xứ California này phải chịu một khí hậu khá khắc nghiệt, đất có khi phải úng nước, khi thì lại khô cằn. Giông tố thường xuyên hoành hành, nên mặt trời chỉ lóa lên được vài hôm rồi tắt lịm. Hôm qua trời mưa tầm tã xuốt cả ngày nên sáng nay mây xuống thật thấp, thời tiết thật ảm đạm với cây trơ lá, đất ướt sũng. Cây cối và cổ thụ tuyệt vời này quả rất cần mặt trời ghé thăm.
Sáng nay khi ta đang ngắm những đám mây tre phủ núi đồi từ chóp đỉnh đến tận cùng thung lũng, thì một câu hỏi chợt nảy lên: Nghiêm túc là gì? Một đầu óc thật thanh thản, thật kỷ luận có nghĩa là gì? Chúng ta có bao giờ nghiêm túc chưa, hay chúng ta luôn sống trong một thế giới phù phiếm, đi từ đây đến kia, đánh nhau, cãi nhau dữ dội về những chuyện không đáng. Một tâm trí thật tỉnh táo không bị giới hạn bởi tư tưởng, kỷ niệm, hồi ức thì sẽ ra sao.
Ai là người thoát được những băn khoăn về cuộc đời, về cơn đau, về nỗi khắc khoải và về nỗi thống khổ chiền miên, có hy hữu chăng một tâm trí hoàn toàn tự do không bị méo mó bởi những ảnh hưởng kinh nghiệm và hiểu biết chất trồng. Hiểu biết cần thời gian, học hỏi cần thời gian. Muốn học đánh violon bạn cần phải kiên nhẫn tối đa để trải qua những tháng tập luyện, những năm chuyên cần. Thâu thập một hiểu biết, trở nên một lực sỹ, chế tạo một bộ máy tốt hay bay đến cung trăng đều cần có thời gian. Nhưng trong các lĩnh vực tâm lý, nguồn gốc con người, những bất thường phức tạp của hành động, phản ứng của mình, niềm hy vọng, sự thất bại, nỗi buồn và niềm vui ta có rút tỉa được bài học nào không.
Như đã nói ở trên, ta cần có thì giờ để học hỏi rồi từ đó làm việc trong phạm vi mà thể xác ta hiện hữu. Ta có thể nào lại sử dụng cũng một tông chỉ ấy, một diễn tiến của thời gian ấy trong thế giới tâm linh. Ở đây cũng vậy, ta tự nhủ rằng cần phải học những gì xảy đến trong thâm tâm, đại để như phản ứng, hành vi, hưng phấn, thất vọng, tư duy. Ngay cả những thứ này cũng đòi hỏi cần phải có thời gian để học hỏi.
Ta có thể nghiên cứu cái có thể giới hạn, chứ không thể tìm hiểu sự giới hạn và thế là chúng ta cố gắng nghiên cứu toàn bộ tâm lý. Bảo rằng điều này cần có thời gian, nhưng trong phạm vi này, thời gian có thể là một ảo ảnh, một kẻ thù. Tư tưởng tạo ra ảo ảnh và ảo ảnh này tăng trưởng lớn lên và lan rộng. Có lẽ ảo ảnh của tất cả các hoạt động tôn giáo khi xưa đã bắt đầu thật đơn giản, nhưng đến bây giờ ảo ảnh ấy đã bành trướng với uy quyền to lớn với sở hữu, với tích chứa liên miên.
Các tác phẩm nghệ thuật, các sở hữu, tất cả những thứ ấy là sự tăng trưởng phát huy và đào luyện ảo ảnh đã được bành trướng từ lâu và tâm lý là nội dung của toàn bộ ý thức, là trí nhớ về cái gì đã qua và đã chết. Ta gán vào trí nhớ một tầm quan trọng lớn lao đến thế ư. Tâm lý là trí nhớ, truyền thống thật ra chỉ là quá khứ, ta bám vào nó một cách vô vọng. Tìm cách biết nó qua mọi khía cạnh, nghĩ rằng cái học này cần phải có thời gian như cái học của các phạm vi khác.
Ta tự hỏi xem có bao giờ chúng ta thắc mắc là thời gian có thể dừng lại, thời gian để trở thành, thời gian để hoàn tất. Dù thế nào đi nữa thì ta có rút tỉa được gì trong vấn đề này không. Ta có thấy được toàn bộ diễn tiến của trí nhớ hư ảo, một trí nhớ tưởng như có thật cũng có lúc biến mất không. Nếu thời gian có thể dừng lại thì mối liên lạc giữa cái vượt thời gian và tất cả các hoạt động vật lý của tâm trí như trí nhớ, hiểu biết, kỷ nhiệm, kinh nghiệm là gì? Có sự liên lạc nào giữa hai lãnh vực ấy không? Như ta đã từng nói hiểu biết và tư tưởng đều bị giới hạn. Cái bị giới hạn không thể liên lạc được với sự giới hạn. Tuy nhiên sự giới hạn lại liên lạc được với cái bị giới hạn và sự liên lạc này luôn luôn bất toàn, hẹp hòi và phân đoạn.
Nếu có đầu óc tính toán, ta có thể nhẩm tính lợi ích của tất cả những thứ này, lợi ích của sự giới hạn nó hữu dụng cho con người như thế nào. Khen thưởng là yếu tố cần thiết trong đời sống. Ta sống dựa vào thưởng và phạt, hệt như những con chó được thưởng khi biết vâng lời. Ta hơi giống chúng vì muốn được khen thưởng khi đã làm đúng và biết tuân theo mệnh lệnh, sự đòi hỏi như thế phát xuất từ một tâm trí bị giới hạn.
Tâm trí là trung tâm của tư tưởng, cái luôn luôn bị giới hạn trong mọi trường hợp. Tâm trí có thể bịa ra nỗi phi thường, sự lý luận, cái vô tận nhưng sáng kiến của nó luôn luôn hẹp hòi. Đó là lý do vì sao ta phải được hoàn toàn được tự do trong công việc và nghề nghiệp ở trên đời giống như hành vi tự kỷ để sự vô hạn được tung hoàn. Ta không thể dùng ngôn ngữ để đo lường cái vô tận, ấy vậy mà ta lại cứ dùng ngôn từ để bao bọc nó cho dù biểu tượng không diễn tả được vóc dáng như nó đúng là, và rồi ta lại tôn thờ biểu tượng ấy.
Cho nên ta cứ phải sống trong điều kiện hẹp hòi. Vì mây lại cứ lơ lửng trên cành cây và chim lại ngưng hót, e sợ một cơn giông sắp tới nên không khí sáng hôm nay đợm vẻ nghiêm trọng. Vấn đề hiện hữu, vẹn toàn, thần thánh, sinh hoạt loài người lại được đặt ra. Kiếp sống con người có là bao. Trong suốt thời gian ngắn ngủi này, ta có thâu thập được gì trong lĩnh vực tâm linh, hành động của trí óc, hay chỉ có thể quan sát nó mà thôi.
Quan sát không suy tư, không hạn định thời gian, không màng đến quá khứ, không có người quan sát vốn là cơ bản của quá khứ. Chỉ nhìn thôi, nhìn mây tụ lại thành hình này, rồi nhóm sang khối khác, nhìn cây, nhìn chim. Những thứ đó góp phần tạo nên đời sống. Khi nhìn chăm chú không ngừng nghỉ thì ta không có gì để học cả chỉ có khoảng không bao la, cái im lặng và trống rỗng, sức sống mãnh liệt.